In de voetsporen van de Piceni

De Piceni leefden tussen de 9^e en 3^e eeuw v.Chr. in Midden-Italië, tussen de Apennijnen en de Adriatische Zee. Ze vestigden zich in het gebied dat we nu kennen als de regio Le Marche en het noordelijk deel van de Abruzzo. Volgens Plinius de Oudere, een Romeinse schrijver, filosoof en militair, emigreerden de Picenen van Sabina naar dit gebied na de vlucht van een specht die hen de weg zou wijzen. Het is dan ook de specht, picus in het Latijn, waar deze oude beschaving zijn naam aan heeft te danken.

Tip: vlieg je naar Italië, bijvoorbeeld op Ancona en heb je een huurauto nodig? Boek snel via Discovercars.com. 24/7 support en gratis annulering.

Korte geschiedenis van de Piceni

De Piceno-beschaving handelde al in de 7^e eeuw v.Chr. met de Grieken en hun cultuur werd mede beïnvloed door de oude Etrusken. De belangrijkste archeologische vondsten van de Piceni zijn gevonden in de necropolis. Van hun oude bewoonde centra is weinig overgebleven, simpelweg omdat door de eeuwen heen deze plaatsen zijn herbouwd door andere volkeren die hun plaats hebben ingenomen.

Het is enigszins moeilijk vast te leggen waar de eerste Picenen zich vestigden. Volgens historici was de eerst bewoonde centra geconcentreerd rond het gebied bij Ancona en Numana. Het zijn ook de enige nederzettingen direct aan zee, want de meeste andere liggen minstens 7 km verwijderd van de kust om zich te beschermen tegen vijandige indringers.

De Piceno-beschaving beleefde haar hoogtepunt tussen de 7^e en 6^e eeuw v.Chr. Men leefde vooral van landbouw en veeteelt, maar ze waren ook uitstekende meesters in het verwerken van keramiek en barsteen, een fossiele hars die afkomstig is van naaldbomen.

Ondergang van de Piceni

De ondergang van de Piceno-beschaving is onder andere te wijten aan de Galliërs en de Syracusanen die zich hier in de 4^e eeuw v.Chr. vestigden. Vervolgens waren het de Romeinen die in de 3^e eeuw v.Chr. het Piceno-gebied volledig innamen.

Ondanks dat er weinig van hun erfgoed zichtbaar is, stappen we in de voetsporen van de Picenen en reizen we van Ascoli-Piceno naar Osimo. We volgen onze route door een tijdloos heuvelachtig landschap en bezoeken enkele prachtige dorpen en steden.

Ascoli-Piceno

De stad Ascoli-Piceno is gesticht door de Piceni en volgens de legende door een specht naar deze plek geleid. De specht staat nog steeds symbool voor de regio Le Marche en is terug te zien in de regionale vlag. Het geeft duidelijk aan dat de inwoners van de regio zich nog steeds identificeren met de Piceno-cultuur.

Omringd door rivieren, bergen en een versterkte muur biedt het de stad bescherming tegen aanvallende indringers. Ascoli wordt ook wel de ‘stad met 100 torens’ genoemd. Ooit waren het er maar liefst 200 voordat in de 13^e eeuw de helft door Frederick II werd afgebroken.

Het stadje wordt gekenmerkt door een overvloed aan travertijn. Wij raken nooit uitgekeken in deze stad vanwege de prachtige architectuur, cultuur en het goede leven. Interessante bouwkundige overblijfselen uit de oudheid en de middeleeuwen sieren de stad. Piazza del Popolo ligt in het hart van het historisch centrum en vormt de ‘huiskamer’ van het stadje. Menig Italiaan beschouwt het als een van de mooiste pleinen van Italië. Het imposante Palazzo dei Capitani del Popolo heeft de ereplaats en in renaissancestijl wordt het verder omlijst door een loggia met 59 bogen en gebouwen met arcades en kantelen. Bijzonder fraai is het elegante Caffè Meletti en trekt altijd onze aandacht voor een cafè e dolce.

Het archeologisch museum is gevestigd in het 16^e -eeuwse Palazzo Panichi en herbergt de grootste verzameling getuigenissen van de Pineco-beschaving. De collectie bestaat uit voorwerpen van diverse opgravingen en dateert uit de bronstijd tot de 4^e eeuw v.Chr.

Na een puntzak gevuld met de befaamde oliva all’ascolana laten we deze schitterende stad achter ons. We vervolgen onze route door de Piceno heuvels die charmante middeleeuwse dorpen herbergen. Ze ademen een sfeer van lang vervlogen tijden, net als onze volgende bestemming.

Offida

We worden begroet door Chiesa di Santa Maria della Rocca, gebouwd in 1330 op een panoramische positie en domineert de hele vallei. Over de oorsprong van het dorp Offida wordt gediscussieerd. In de omgeving zijn verschillende graven van de Piceni gevonden. In het archeologisch museum worden bijzondere vondsten tentoongesteld zoals bronzen beelden, wapens, siervoorwerpen, keramiek en aardewerk. Bijzonder is de goed bewaard gebleven tombe met de volledige uitrusting die tijdens een opgraving in het gebied is gedaan.

Het middeleeuws centrum wordt omsloten door kasteelmuren uit de 12^e eeuw en oude straatjes slingeren zich rond Piazza del Popolo, dat vanwege zijn driehoekige vorm opvalt. Het is niet verwonderlijk dat het dorp op de lijst van ‘I Borghi più belli d’Italia’ staat, oftewel ‘de mooiste dorpen van Italië’. We wandelen langs winkels met traditioneel handwerk. Het is de kunst van kantklossen waar Offida bekend om staat.

We rijden verder door de vruchtbare valleien waar de Pecini al op grote schaal wijn produceerden. Het is dan ook een uitgelezen plek om hier in een lokale enoteca wat wijnen te proeven. Drie Offida-wijnen spelen de hoofdrol: Rosso, Pecorino en Passerina. Ze worden geproduceerd in een gebied dat zich uitstrekt over de provincies Ascoli Piceno en Fermo.

Ripatransone

Het middeleeuwse stadje Ripatransone was voor ons een complete verrassing. Dankzij de positie, gelegen op een heuvel van ruim 490 meter hoogte, wordt het dorp ook wel het ‘Belvedere del Piceno’ genoemd. De heuvel werd al bewoond door de Picenen en later veroverd door de Romeinen. Zijn huidige naam kreeg het in de middeleeuwen en werd vanwege zijn stevige vestingwerken, imposante muren en de ijver van zijn inwoners een onneembaar dorp. Langs de Corso Vittorio Emanuele II staan prachtige oude palazzo ’s uit verschillende periodes. In een doolhof van smalle straatjes bevindt zich het smalste steegje van Italië dat slechts 43 cm breed is.

Van het rondreizen krijgen wij altijd trek en proeven maar al te graag een lokaal gerecht zoals de ‘ciavarro’, een soep van granen en peulvruchten. Het is een gerecht van boerenoorsprong dat net als zoveel traditionele gerechten tot cucina povera behoort, een armeluiskeuken. In het dialect wordt het gerecht ook wel ‘lu chavarre’ genoemd, inderdaad ‘de overblijfselen’.

Vanwege de bevoorrechte geografische ligging is het genieten wanneer we via de panoramische rondweg van Ripatransone al slingerend heuvelafwaarts rijden. Tussen eiken en lindebomen ontvouwen zich spectaculaire uitzichten over het omringende landschap. Met helder weer zijn de contouren van de Gran Sasso, de Majella, het Sibillini-gebergte en de Conero zichtbaar. We rijden verder richting de kust. De turkooizen kleur van de Adriatische zee wordt steeds intenser naarmate onze volgende bestemming dichterbij komt.

Cupra Marittima

Tot 1862 heette Cupra Marittima Marano en wordt door de lokale inwoners nog steeds Marà genoemd. Het plaatsje is onderdeel van de zogenoemde Riviera delle Palme, een belangrijke toeristische kuststrook waar ook Grottammare en San Benedetto del Tronto onder vallen. Bijzonder mooi zijn de uitgestrekte stranden die zomers veel bezoekers trekken. Al jaren op rij wappert hier de ‘Blauwe vlag’ voor het schone zeewater. Een duik in het heldere water is dan ook zeker aan te bevelen.

Cupra Marittima was een Romeinse kolonie en de naam is afgeleid van de Godin Cupra, een Piceense god die later door de Romeinen zelf ook werd aanbeden. In de omgeving zijn enkele necropolis gevonden van de Piceno-beschaving. Een rijke collectie van handwerk tot vondsten gebruikt bij begrafenisrituelen is hier teruggevonden en wordt tentoongesteld in het Archeologisch museum in het Palazzo Cipolletti. De grote collectie benadrukt het belang van de nederzetting voor de Piceno-bevolking. Men veronderstelt dat de Piceni die hier woonden bijzonder rijk zijn geweest, zoals blijkt uit de prachtige grafuitrusting waaronder veel bronzen ringen en andere mysterieuze voorwerpen. De vondsten dateren uit een periode van de 7^e tot de 5^e eeuw v.Chr.

Om de reis voort te zetten rijden we noordwaarts, laten de Adriatica-tolweg links liggen en gaan via de kustweg naar een van de onze geliefde dorpen.

De specht, symbool van de regio

Het symbool van de regio Le Marche, dat terug te zien is op de regionale vlag, is een specht. Dit is weer terug te leiden naar de migratie van de Piceno-bevolking. Volgens een legende werden zij namelijk vanuit Sabina door een specht naar Ascoli geleid. Met deze keuze voor dit symbool identificeert de regio zijn wortels nog steeds met de Piceno-cultuur.

We stappen in de voetsporen van de Piceni en reizen door een overwegend heuvelachtig landschap en langs onvergetelijke stranden. We volgen een route die prachtige dorpen en steden met elkaar verbindt en duiken in de geschiedenis van deze mysterieuze beschaving. In graven zijn tal van wapens, keramiek, beeldjes, sierraden en zelfs inscripties van hun raadselachtige taal teruggevonden.

Torre di Palme

Uiterst charmant is het middeleeuwse dorp Torre di Palme dat door de eeuwen heen goed bewaard is gebleven. Het dorp behoort tot de mooiste van Italië. De oorsprong is terug te voeren naar de oude Picenen die Palma in de 6^e eeuw v.Chr. stichtte. Vanwege de goede productie van wijnen uit de omgeving ontwikkelde het zich in het Romeinse Rijk tot een belangrijke wijnhaven. Uitgeput door piratenaanvallen in de vroege middeleeuwen vestigden men zich hogerop de aangrenzende heuvel waar de uitkijktoren, Turris Palmea, stond.

Een netwerk van straatjes doorkruist het kleine dorp. Bloeiende bloemen geven kleur aan de omgeving en vanwege de hoge ligging zijn er prachtige vergezichten over het omringende landschap en Adriatische Zee. Aan kleine piazza’s en tussen oude stenenhuizen staan prachtige kerken uit verschillende periodes. Het nabijgelegen Bosco del Cugnòlo is een beschermd natuurpark en wordt door een 2km lang wandelpad doorkruist.

In het Archeologisch museum van Torre di Palme, aan de Piazzale della Rocca, zijn vondsten van de oude Piceno-bevolking te bewonderen. Aan de voet van de heuvel werden enkele Piceni-graven gevonden. De grootste necroplis werd verderop in het dal gevonden en bestaat uit maar liefst 26 graven. Gebruikelijk zijn ronde graven met gracht en heuvel en een diameter variërend van 10 tot 20 meter doorsnee. De doden werden begraven in familiegroepen van minstens drie of vier generaties.

Onder de Picenen waren aristocratische families. Dit is terug te zien in bepaalde krijgerattributen die zich onderscheiden van de rest van de gemeenschap. Sommige voorwerpen tonen verschillende sociale statussen aan, net als de verschillende locaties van hun graven.

Torre di Palme ligt in de provincie Fermo en de gelijknamige provinciehoofdstad ligt ongeveer 12 km verder landinwaarts. Via slingerwegen door prachtige heuvels zien we Fermo in de verte al liggen.

Fermo

Het silhouet van Fermo domineert de omgeving en kijkt van grote hoogte trots uit over de vruchtbare heuvels. Ooit was het een Romeinse kolonie en heette het Firmum Picenum. Onder de grond bevinden zich nog steeds Romeinse waterreservoirs die dateren uit de 1^e eeuw. Met een ingenieus systeem werd regen- en bronwater verspreid onder de stad. Het zijn enkele architectonische hoogstandjes van de Romeinen die ons vandaag de dag nog steeds doen verbazen. Het waterreservoir is het grootste van Italië.

De rijke geschiedenis van de stad is terug te zien in de prachtige architectuur. Bijzonder fraai is de renaissance Piazza del Popolo waar de 16^e -eeuwse Palazzo dei Priori is gevestigd en het stadsmuseum huisvest. Er worden belangrijke archeologische vondsten uit de provincie tentoongesteld uit het Piceno-tijdperk. Wapens, juwelen en voorwerpen uit het dagelijks leven zijn er te zien. We sluiten ons stadsbezoek af bij de kathedraal van Fermo die hogergelegen op de Coddle Grifalco is gebouwd. Prachtig is de romaans-gotische façade uit 1227.

Numana

Op de zuidelijke hellingen van de Monte Conero rijst het oude vissersplaatsje Numana op, een plaats wat voor ons thuiskomen betekent. Niet alleen het dorp maar ook de schitterende omgeving en vriendelijkheid van de inwoners doet ons jaarlijks besluiten om hier geruime tijd te verblijven.

De eerste bewoners waren de Piceni zoals blijkt uit de rijke archeologische vondsten die in de necropolis zijn gedaan. Numana was al in de 8^ste eeuw v.Chr. een haven waar handel met de Grieken werd gedreven. Allerlei voorwerpen uit deze periode zijn gevonden rondom Numana en Sirolo. Ze worden tentoongesteld in het gemeentelijk museum van Numana. Topstukken zijn borstplaten met parels, sandalen en twee strijdwagens.

Een wandeling door de oude straatjes van Numana Alta, het historisch centrum, is een must. Dwalend door de straatjes stuit je vanzelf op de Costarella, een steile trap waar vissers in het verleden naar beneden liepen om de haven te bereiken. Het is een aangename plaats om er ’s avonds te flaneren na een bezoek aan een van de mooie stranden.

De schilderachtige omgeving van de Monte Conero ontleent zich uitstekend voor een wandeling of fietstocht. Breng een bezoek aan het archeologisch gebied ‘I Pini’ in Sirolo en bewonder enkele monumentale Piceno-graven, de enige in de Marche opengesteld voor het publiek. Hier werd in 1989 de zogenaamde ‘Tombe van de koningin van Sirolo’ gevonden, een grafcomplex daterend uit de 6^e eeuw v.Chr.

Camerano

Een andere bijzondere ervaring zijn de ondergrondse tunnels in Camerano. De oorsprong van het tunnellabyrint is nog steeds niet geheel duidelijk. Volgens mondelinge overlevering zou het ondergronds netwerk vele male groter zijn dan het huidige bovengrondse dorp. Een tour kan gemaakt worden onder begeleiding en gaat langs diverse vertrekken met prachtige decoraties, religieuze symbolen en andere versieringen uit een ver mysterieus verleden.

De oorsprong van Camerano is zeer oud en er zijn meer dan honderd Piceni-graven gevonden in de directe omgeving. Ze dateren uit de 11^e tot de 3^e eeuw v.Chr. en daarmee wordt dit als een van de eerst bewoonde centra van de Piceni beschouwd. Het is dan ook aannemelijk volgens historici dat de eerste ondergrondse grotten zijn uitgegraven door deze beschaving. Men veronderstelt dat ze werden gebruikt voor het bewaren van voedsel, maar ook voor beschutting en als leefruimte. Door de eeuwen heen zijn de tunnels door diverse beschavingen verder uitgebreid en gebruikt voor aanbidding en bescherming. Zo schuilde men in WO II er nog tegen bombardementen.

Voor we verder reizen strijken we eerst neer op de schitterende Piazza Vittorio Veneto in Sirolo, dat een magnifiek uitzicht biedt op de Adriatische Zee en de kustlijn van de Monte Conero. Het is onze favoriete plek voor een ‘aperitivo grande’, bestaande uit een plank met diverse lokale kazen, salami en andere snacks. Heerlijk is de pecorino conciato di Fossa, Salame Lardellato en de beroemde ciauscolo. Spoel dit weg met een Verdicchio dei Castelli di Jesi of met een rode Conero Riserva DOCG, heerlijk bij gezouten vlees en oude kazen.

Osimo

Op slechts enkele kilometers van de Conero Riviera zien we onze eindbestemming, het stadje Osimo gebouwd op twee heuvels. In de 9^e eeuw v.Chr. vestigden de Piceni zich op de Osimo-heuvel en op de Monte S. Pietro. Het waren de Romeinen die het veroverde en Osimo bleef door de eeuwen heen altijd een belangrijke rol spelen in het gebied vanwege groot strategisch belang. Prachtig geplaveide straten worden omzoomd door indrukwekkende gebouwen.

Maar we zijn hier voor de ondergrondse wereld, want net als in Camerano ligt onder het historisch centrum een groot netwerk van tunnels. Ook hier is de oorsprong moeilijk vast te stellen, want informatie en documentatie van geschreven bronnen is schaars. Hoogstwaarschijnlijk was de ‘noodzakelijke geheimhouding’ van het tunnelstelsel nodig om zich te kunnen beschermen tegen vijandelijke aanvallen. Zo waren de schuilplaatsen en vluchtroutes alleen bekend bij de Osimana-gemeenschap. Wel weet men dat de eerste gegraven grotten dateren uit de Piceno-periode. Door de eeuwen heen zijn ze verder uitgebreid.

Het ondergronds tunnelstelsel is zo’n 9 km lang en bevindt zich op 5 verschillende niveaus. Ze zijn verticaal met elkaar verbonden bestaande uit nauwe doorgangen waar inkepingen zijn aangebracht en als een soort van trap dienen. Sommige gangen leiden naar huizen en andere naar kerken. Net als in Camerano werden de grotten gebruikt voor allerlei doeleinden, alleen zijn ze in Osimo nog mysterieuzer. Naast graven en kamers voor aanbidding, zijn er ook ruimtes gevonden met bijzondere symbolen die verbonden zijn met vrijmetselaars. Er is zelfs een afdruk van de Tempeliers, zoals de Triple Cinta, een symbool die ridders aanbrachten op plaatsen die voor hen heilig waren.

We laten de mysterieuze onderwereld van Osimo achter ons en wandelen in de richting van het ‘balkon’ van het stadje. Een gouden gloed schijnt over het glooiende omringende landschap. Vanaf het Belvedere zien we de zon langzaam achter de heuvels verdwijnen en fantaseren dat Piceno-mannen, -vrouwen en -kinderen toen ook zo hebben genoten van deze tijdloze zonsondergang.

Autoverhuur

Zoek, vergelijk en bespaar tot 70% via Discovercars.com.