Middeleeuwse charme van Centraal-Umbrië

Umbrië is het ‘groene hart van Italië’ en het is een regio doordrenkt met geschiedenis, kunst en cultuur. Middeleeuwse dorpen en oude burchten liggen hooggelegen op heuveltoppen. Plattelandswegen trekken door glooiende heuvels en passeren velden met glimlachende zonnebloemen, terwijl sneeuw de bergen in het oosten bedekt. Wij maakten een prachtige autoroute door Centraal-Umbrië, van het centrum van majolica in Deruta, langs beroemde wijn- en olijfstreken naar de Romeinse ruïnes tussen Spello en Trevi.

Deruta

Ons startpunt is het heuvelstadje Deruta. Op het eerste gezicht lijkt het op ieder ander willekeurig Italiaans stadje, maar wanneer je door een van de oude poorten wandelt, zal je zien dat dit stadje anders is. De enige industrie is keramiek. Het oude Deruta is het Italiaans centrum van majolica. Er zijn bijna 200 ambachtsplaatsen en keramiekwinkels te vinden. Daarnaast is er ook een school voor keramische kunst en een keramiekmuseum, gewijd aan een bloeiende artistieke traditie van Deruta.

We wandelen over de Piazza dei Consoli, het hart van de oude stad. Aan de gevels van de winkels hangen vrolijk gekleurde keramieke borden, schalen en andere voorwerpen. Het type keramiek zou afkomstig zijn van het Spaanse eiland Majorca en door reizende kooplieden zijn meegebracht. Het werd bekend als majolica. De Moorse ontwerpen worden tegenwoordig nog steeds behouden in veel traditionele patronen. Alle patronen zijn met de hand geschilderde meesterwerken.

De oorsprong van de ‘Keramiekstad’ blijft deels onbekend. Wel was het een strategisch punt tussen Perugia en Todi, getuige het versterkte kasteel. Een wandeling door het centro storico brengt ons langs oude ovens, de sobere romaans-gotische kerk van Sant’Arcangelo en de veelhoekige fontein uit 1848.

Torgiano

We rijden over verschillende landweggetjes tussen zacht glooiende heuvels begroeid met eindeloze olijf- en wijngaarden. We maken een tussenstop in Torgiano, een plaats die binnen de wijnwereld beroemd werd dankzij de wijnmakersfamilie Lungarotti met hun Museo del Vino aan de Corso V. Emanuele 11. Het is een van de beroemdste musea in Italië gewijd aan wijn. Hier vind je alles over wijn wat teruggaat tot de Romeinse en Etruskische periode.

Naast een toevluchtsoord voor gastronomen is Torgiano ook interessant voor geschiedenisfanaten, want het plaatsje heeft opmerkelijke bezienswaardigheden zoals de iconische Baglioni-toren. Het is een imposante mooie wachttoren die dateert uit 1274. Het plaatsje zelf heeft nog steeds zijn typisch middeleeuwse uitstaling weten te behouden.

De streek rondom Torgiano werd in de Romeinse tijd al bewoond. Er zijn verschillende archeologische ontdekkingen gedaan, zoals een Romeinse villa. In de 13^de eeuw werd er een kasteel gebouwd en Torgiano was een kleine verdedigingspost op de riviervlakte.

Bettona

De auto slingert zich een weg naar boven. Op verschillende punten worden we getrakteerd op prachtige vergezichten over het dal en op de Apennijnen. Eenmaal boven, parkeren we de auto bij de verweerde hoge Etruskische muur van de oude stad Bettona. Deze oude Umbrisch-Etruskische nederzetting werd door de Romeinen veroverd en tot een stad gemaakt. Het pittoreske stadje wordt nog steeds omringd door middeleeuwse muren en enkele delen van oude Etruskische muren.

Hoewel Bettona meestal over het hoofd wordt gezien door de meeste reisgidsen, was het voor ons een zeer aangename verrassing. Dwalen door het historisch centrum was absoluut geen straf. Het centrum wordt doorkruist door de oude Romeinse weg de Via di Mezzo die de twee stadspoorten met elkaar verbindt.

Rondom de belangrijkste piazza, Piazza Cavour, staan belangrijke historische monumenten, twee kerken, een museum en een fontein uit de 19^e eeuw. Tijdens onze wandeling passeren we enkele restaurants, een hotel en verschillende B&B’s. De uitstekende lokale keuken is het proeven meer dan waard. Traditionele gerechten als tagliatelle met ganssaus, bruschetta met tomaten of truffel, varkensvlees geroosterd aan het spit en de lokale wijnen zijn tongstrelend.

Voor diegenen met een interesse in archeologische vondsten is het gebied rondom Bettona interessant. Vanuit Porta Romana kun je verschillende blokken van een oude Etruskische muur zien, terwijl op de weg naar Perugia een Etruskisch graf te bezichtigen is, gebouwd van lokaal zandsteen.

Spello

We laten het mooie Bettona achter ons en rijden via slingerwegen het dal in. De route dwars door het agrarische landschap van glooiende heuvels is prachtig. In de verte verrijst, steil op de flank van de berg Subasio, het ommuurde Spello op. Dit charmante dorp maakt deel uit van ‘I borghi più belli d’Italia’ vanwege zijn belangrijke culturele en artistieke erfgoed. Het Romeinse en middeleeuwse dorp is geheel opgetrokken uit roze en wit natuursteen dat uit de berg is gedolven. Het centro storico met veel belangrijke monumenten is goed bewaard gebleven en een genot om te ontdekken.

Dit ommuurde dorp werd gesticht door de oude Umbriërs en werd later gekoloniseerd door de Romeinen. Hun nalatenschap is nog steeds te zien wanneer we door de Romeinse poort, Porta Consolare, het stadje binnenwandelen. We volgen de kronkelende middeleeuwse straatjes en passeren eeuwenoude huizen en kerken. Dit is een paradijs voor liefhebbers van geschiedenis en architectuur.

Het ‘Hispellum’, zoals het oude stadcentrum tijdens de Romeinse overheersing heette, was een belangrijke Romeinse stad. Je kunt je haast niet voorstellen dat dit, nu uiterst charmante plaatsje, na de val van het Romeinse Rijk en verschillende invasies eeuwenlang ooit in verval raakte.

De honingkleurige huizen schitteren in het zonlicht en we wandelen verder bergopwaarts richting het hart van het centrum. De hoofdstraat Via Cavour leidt ons naar de kerk Santa Maria Maggiore. Fraai is het heiligdom versierd met fresco’s en andere schilderingen. Voor meer interessante kunstwerken kun je terecht in de Spello Art Gallery.

We wandelen bergop richting Piazza della Republica en worden verleid door winkels die lokale producten verkopen. Verder zijn aan weerskanten talloze restaurants en wijnbars gevestigd. Bij het Belvedere, een oud terras waarop het Romeins forum werd gebouwd, genieten we van een schitterend uitzicht op de vallei.

We verdwalen in de smalle bloemrijke middeleeuwse straatjes waar elk jaar op de 9^e zondag na Pasen Spello’s Infiorate plaatsvindt. Dit is een manifestatie ter gelegenheid van het Corpus Domini-feest. ’s Nachts werken dan onophoudelijk honderden mensen aan het maken van bloementapijten in de smalle straatjes. Het eindresultaat is een explosie van kleuren en geuren.

Bevagna

Genesteld in het hart van Umbrië, in de vallei van Spoleto, ligt Bevagna. Het middeleeuwse plaatsje vormt een uitzondering op de andere plaatsen, want het is niet gebouwd boven op een heuvel. Bevagna wordt omsloten door een muur met torens en poorten. Het plaatsje zit vol geschiedenis dankzij de ligging aan de Via Flaminia, een oude Romeinse weg die van Rome naar het huidige Rimini loopt.

Romeinse mozaïeken van zeemonsters sieren de vloeren van wat ooit een badcomplex was. De overblijfselen van een tempel en amfitheater kunnen worden bezocht. Het hoogtepunt van ons bezoek aan het mooie dorp is Piazza Silvestri. Het middeleeuwse plein wordt omringd door typisch middeleeuwse architectuur en de twee mooiste romaanse kerken van de regio: San Silvestro en San Michele. De fontein ziet er oud uit, maar is pas aan het einde van de 19^e eeuw toegevoegd.

We wandelen door de slaperige straatjes terug naar de auto en passeren hotels en restaurants met lokale gerechten op het menu. Niet ver van de nabijgelegen Via Flaminia ligt onze volgende bestemming.

Montefalco

We parkeren de auto bij de hoge dikke stadsmuren, daterend uit de 13^e en 14^e eeuw, die Montefalco bijna volledig omsluiten. We wandelen door de stadspoort en beklimmen de steile hoofdstraat die, net als alle andere straten, ons naar de centraal gelegen Piazza del Comune leidt. Het plein wordt omringd door waardevolle monumenten en kunstwerken.

Opvallend is het stadhuis, dat in de 12^e eeuw werd gebouwd en later werd gerenoveerd. De andere fraaie monumenten waren eigendom van de plaatselijke adel, zoals het Palazzo Santi-Gentili uit de 16^e eeuw en het 15^e -eeuwse Palazzo de Cuppis-Abbati-Camilli. In de voormalige Chiesa di San Francesco zit het Museo Civico gevestigd met een van de beste galerieën van Midden-Italië.

Montefalco is een stadje van kerken en kloosters, die door de eeuwen heen veel kunstenaars aantrokken en de kerken verfraaiden met schilderijen en fresco’s. Verschillende kerken zijn:

• Kerk van St. Franciscus, gebouwd tussen 1335 en 1338.
• Kerk van St. Augustinus, gebouwd tussen 1279 en 1285.
• Kerk van Santa Chiara, gebouwd in de 15^e
• Kerk van Santa Illuminata, gebouwd in de 16^e
• Kerk van Santa Maria di Piazza, gebouwd in de 13e eeuw.
• Kerk van St. Bartholomew, gebouwd in de 13e eeuw.
• Kerk van Santa Maria Maddalena, gebouwd omstreeks 1269 en herbouwd in 1726.

Montefalco was al een belangrijke plaats sinds de Romeinse tijd vanwege de dominante positie in de vallei tussen Spoleto en Perugia. Het ommuurde stadje wordt ook wel het balkon van Umbrië genoemd en heeft een prachtig uitzicht over het omliggende landschap dat bezaaid is met olijf- en wijngaarden. De streek kent een lange traditie van olijf- en wijnbouw en heeft Umbrië wereldberoemd gemaakt dankzij de Sagrantino-wijn. De Sagrantino di Montefalco DOCG behoort tot een van de beste wijnen van Italië. Overal in de straatjes kun je dit ‘sterproduct’ proeven en kopen.

Na het proeven van wijn raden we je aan om de traditionele keuken van Montefalco te proeven. Gerechten gemaakt van lokale producten worden vaak besprenkeld met lokale olijfolie. Naast olie is honing een ander hoog aangeschreven product.

Verschillende winkels verkopen prachtige linnen stoffen. De lokale weefindustrie combineert traditionele ontwerpen met moderne kleuren. Daarnaast is aardewerk te bewonderen en wordt gemaakt met oude technieken, maar met nieuwe moderne decoratieve vormen.

Trevi

Het schilderachtige landschap gaat aan ons voorbij. We doorkruizen prachtige velden, weilanden en dorpen. Ook nu slingert de auto zich een weg naar boven, richting onze laatste bestemming. Trevi is een klein middeleeuws dorp op een heuvel bedekt met olijfbomen.

Binnen de muren, tussen de oude gebouwen en smalle middeleeuwse straatjes, tikt de klok een aantal slagen langzamer. Trots, op het hoogste punt van Trevi, steekt de Duomo San Emiliano hoog boven de daken van de huizen uit. Het historisch centrum is een netwerk van steegjes en smalle straatjes dat nog steeds gedeeltelijk wordt omringd door de oorspronkelijke verdedigingsmuur uit de 13^e eeuw. We passeren verschillende kerken, prachtige palazzi, arcades en portieken.

De verhoogde positie van Trevi betekent dat we een aantal uitzonderlijke uitzichten hebben over het platteland van Umbrië. We keren terug naar het centrale plein, Piazza Mazzini, waar we neerstrijken bij een bar en tussen de lokale bevolking een aperitief nuttigen. We kijken terug op een prachtige tocht door Centraal-Umbrië, een schatkist vol ontdekkingen. Je kunt onmogelijk het vruchtbare landschap van de regio negeren met deze unieke middeleeuwse dorpen.