De Via Francigena is een deel van een middeleeuwse pelgrimsroute die van Canterbury naar Rome loopt. Het was bisschop Sigeric die, in het jaar 990, voor het eerst deze route beschreef op zijn weg naar Rome. De Via Francigena heeft vele namen gehad waaronder de Via Romea. Jaarlijks trokken tienduizenden pelgrims, aangemoedigd door de kerk, zuidwaarts via de Via Francigena naar Rome. In tegenovergestelde richting trokken handelaren en kooplui richting de havensteden. Wij bezoeken enkele heilige plaatsen gelegen aan Via Francigena in Toscane.
Het was een van de belangrijkste routes waar handel, kunst en cultuur samenkwamen. Aan deze weg ontstonden invloedrijke steden, zo ook in het prachtige landschap van Toscane, waarvan Lucca en Siena de bekendste zijn.
In de achtertuin van ons tijdelijk onderkomen in hartje Toscane, op 10 kilometer afstand van de stad San Gimigano, ligt deze Via Francigena. Wij bezochten deze streek waar pelgrims te voet door het fascinerende Toscaanse landschap naar Rome trokken.
De heilige berg van San Vivaldo
We starten onze route halverwege Siena en Florence in de bossen van San Vivaldo en de heilige berg. Het is een van de belangrijkste religieuze plaatsen in Italië. In de 14de eeuw woonde hier Vivaldo. Hij groeide op in een welgestelde familie in San Gimignano. Na een losbandig leven van luxe en het verspillen van veel geld trok hij zich terug in deze kastanje bossen. Hij bracht zijn tijd door als kluizenaarsmonnik in een kastanjeboom. Hij leefde een leven van vasten en boetedoening tot hij op 1 mei in 1320 stierf op 60-jarige leeftijd. Sindsdien is hij de patroonheilige van Montaione en wordt er ieder jaar op zijn sterfdag feest gevierd.
De heilige berg is ontworpen door de Franciscanen die er in die tijd 25 kapelletjes bouwden, waarvan er nu nog 18 over zijn, om zo Het Heilige Land uit te beelden. Het gaf de pelgrims de mogelijkheid om hun tocht naar de heilige berg van San Vivaldo te maken in plaats van naar Jeruzalem, omdat die in deze periode bezet werd door de Turken. Er is een officieel document van Paus Leone X die de kapelletjes erkent als religieuze plek voor boetedoening en om te bidden.
We vervolgen onze route door de sierlijke en glooiende heuvels van het Toscaanse platteland. We laten de kleurrijke bossen achter ons, passeren wijnranken, idyllische dorpjes en prachtig gerestaureerde boerderijen. Langzaam komt het silhouet van Volterra dichterbij.
Volterra
Gelegen op een hoog plateau in de vulkanische heuvels van de provincie Pisa ligt Volterra. De Etruskisch ommuurde stad heeft een goed bewaard historisch centrum. De stad is opgebouwd uit de geel-grijze steen panchino en herbergt een schat aan Etruskische, Romeinse en middeleeuwse hoogtepunten.
Het hele gebied rondom Volterra ligt bezaaid met archeologische vondsten, deze zijn te bewonderen in het Etruskisch Museum. Een wandeling door het centrum brengt ons terug in de tijd en we genieten van de tijdloze sfeer. We passeren mooie pleinen, kerken, middeleeuwse en Romeinse monumenten, schaduwrijke straatjes, hoge stadsmuren en een Romeins theater uit de 1ste eeuw.
San Gimignano
Om te zien hoe Toscane er uit zag in de middeleeuwen is de stad San Gimignano de plek om daar achter te komen. De stad was een belangrijke halte aan de Via Francigena. Van verre is de skyline van de stad te zien. Het is een zichtbaar teken van welvaart die de Via Francigena met zich meebracht.
Het stadje is beroemd om zijn fascinerende middeleeuwse architectuur en de torens die boven alle andere gebouwen uitsteken. Op het hoogtepunt van haar gloriejaren waren er 72 toren-huizen als symbool van rijkdom en macht. Nu staan er nog slechts 14 torens overeind, maar geven San Gimignano nog steeds een middeleeuwse sfeer en uitstraling.
Deze museumstad staat sinds 1990 op de UNESCO Werelderfgoedlijst en biedt de bezoekers een stap terug in de tijd, waar je kunt genieten van heerlijke lokale producten en wijnen in gezellige osteria’s en trattoria’s. Een wandeling door de smalle straatjes en prachtige pleinen is niet compleet met een stop bij de stadsmuren. Op sommige punten heb je een prachtig uitzicht op de omringende heuvels. Voor het beste panorama beklim je de 218 treden van de hoogste toren van de stad, de Torre Grosso.
Colle di Val d’Elsa
Onze volgende stop is het schilderachtige stadje Colle Val d’Elsa, waarvan het oudste deel hoog boven op een heuvel ligt. In feite bestaat het centro storico uit twee gedeelten. De Colle ‘alta’ kijkt namelijk uit op de levendige Colle ‘bassa’. We nemen de lift naar boven en wandelen eeuwen terug in de tijd.
Opvallend zijn de toren-huizen, waarvan nog enkele overeind staan. Vanaf verschillende punten heb je bij de stadsmuren een schitterend uitzicht op het omringende landschap met in de verte de heuvels van Chianti. De meest panoramische plek van de oude stad is bij het Baluardo, een bastion gelegen bij het kasteel.
Door de ligging, dichtbij Florence en Siena, is het stadje altijd een strijdtoneel geweest tussen deze twee rivaliserende steden en hebben er rondom Colle Val d’Elsa verschillende veldslagen plaats gevonden. Maar dit stadje profiteerde ook van de economische voordelen vanwege de Via Francigena en de papierindustrie. Tegenwoordig heeft het de bijnaam ‘Città di Cristallo’ oftewel ‘Stad van Crystal’ vanwege de productie van kristal.
Monteriggioni
Niet ver van Colle di Val d’Elsa ligt hoog op een heuvel Monteriggioni, een garnizoensplaats waarvan de muren nog helemaal intact zijn. Het elegante plaatsje met haar ronde vorm, muren en 14 torens domineert het omringende landschap. Het werd gebouwd tussen 1213 en 1219 en ligt aan de Via Francigena.
Iedereen die Monteriggioni bezoekt kan een wandeling maken over de muren van het kasteel. Met een beetje fantasie kun je zelfs de voetstappen van de soldaten horen die in vroegere tijden het kasteel moesten beschermen. Vanaf de muren kun je van alle kanten het omringende Toscaanse landschap bewonderen. Je hebt uitzicht op de Chianti streek, de Elsa Vallei en de borgo.
Siena
De zon warmt ons op wanneer we midden op het Piazza del Campo van de glorieuze middeleeuwse stad Siena staan. We staan op een van de beroemdste pleinen van Italië en de locatie van de Palio, de fanatieke paardenrace die sinds 1283 wordt gehouden. Waarschijnlijk dateert het feest uit de Romeinse tijd. De race vindt 2 maal per jaar plaats en de 10 ruiters vertegenwoordigen 10 van de 17 contrade (wijken) die binnen de stadsmuren van Siena liggen. Aan de waaiervormig Piazza staat de enorme Torre del Mangia en het 14de -eeuwse Palazzo Pubblico.
Opgericht als een Romeinse kolonie door Augustus, genoot Siena zijn hoogtijdagen in de 12de en 13de eeuw. Voor een korte periode was het een van de belangrijkste steden van Europa. Het erfgoed dat Siena heeft is onder andere te danken aan de vele pelgrims die langs Siena trokken. Rond 1288 zouden er in de stad wel 90 hotels hebben gestaan.
Tussen 1136 en 1382 werden de Duomo, Piazza del Campo, Palazzo Pubblico en vele andere belangrijke monumenten gerealiseerd die Siena rijk is. Aan de welvaart kwam abrupt een einde in 1348 toen de Zwarte Dood de stad had bereikt. Twee derde van de 100.000 inwoners overleed. Sinds de Tweede Wereldoorlog is Siena weer welvarend geworden, mede dankzij het toerisme en deels door de heropleving van Banca Monte dei Paschi di Siena, een belangrijke speler in de Italiaanse financiële wereld.
Siena is beroemd om zijn taarten, met inbegrip van de panforte. Deze heerlijke traktatie is een soort cake gemaakt van noten, fruit en honing. De koekjes zoals cavallucci (anijs, noten en specerijen) en ricciarelli (amandel) zijn heerlijk. Koop ze vers in een pasticcerie langs de Banchi di Sopra. Laat de verpakte dozen maar staan, deze zijn niet zo lekker.
Abbazia di Monte Oliveto Maggiore
We rijden verder tussen wijngaarden en olijfbomen. We passeren gehuchten en boerderijen. Het landschap verandert in glooiende grijze kleiheuvels die worden omzoomd met cipressen met een lappendeken van akkers. We zijn in de Crete Senesi. In dit landschap rijden we door naar Abbazia di Monte Oliveto Maggiore.
De abdij wordt omgeven door cipressen en is toegankelijk via een ophaalbrug. Het verbazingwekkende complex is gevestigd in een eeuwenoud bos en werd opgericht in 1313. Hoogtepunten zijn de bibliotheek en de Chiostro Grande, waar de muren van de kloostergang zijn versierd met fresco’s over het leven van Benedictus, de grondlegger van het christelijke kloosterleven. Maar de meeste mensen worden aangetrokken door de beroemde Gregoriaanse liederen die de monniken nog steeds zingen.
Torri
De reis gaat verder over smalle kronkelende wegen van de provincie Siena. Het landschap wordt bosrijk en we rijden de Val di Merse in, richting de middeleeuwse dorpen Torri, Orgia en Stigliano, die allen niet op de toeristische kaart staan. Tijdens een wandeling door een van de borgi kom je er achter dat hier de tijd volledig heeft stilgestaan.
Waarom een stop in Torri? Het dunbevolkte dorp is namelijk beroemd om het klooster en de kloostergang wordt beschouwd als een van de mooiste van Toscane.
Abbazia di San Galgano
Onze roadtrip is natuurlijk niet compleet met een bezoek aan Abbazia di San Galgano, die in de zomermaanden wordt omgeven door majestueuze zonnebloemvelden. In een rustig landelijke omgeving staat dit gotisch romaans monument dat in de 13de eeuw door cisterciënzer monniken werd gebouwd. Deze monniken hadden in die tijd de leidende macht in Toscane. Een paar eeuwen lang floreerde de abdij en werd rond 1600 verlaten.
In 1786 werd de klokkentoren getroffen door de bliksem en stortte het dak in. De abdij werd nooit meer hersteld. De ruïne maakt nog steeds diepe indruk en veranderd in de zomermaanden in een magische omgeving door de operavoorstellingen die er gehouden worden.
Veel zijwegen komen uit op de Via Francisgena en als je deze wegen volgt beland je terug in de tijd en ben je getuige van de welvaart die de pelgrims met zich meebrachten. De steden en monumenten liggen in een schitterend landschap dat al duizenden keren is vastgelegd op veel beroemde schilderijen. Volg net als wij de pelgrims en ontdek een van de mooiste streken die Italië heeft: Toscane.
Toscane is een adembenemend mooi openluchtmuseum! Wij namen uitgebreid te tijd in Pisa, Lucca, Firenze, Siena, Pienza, Volterra en San Gigminiano. We genoten ook van een hele lange dag Chiantiroute met zijn wondermooie vergezichten. We maakten toffe wandelingetjes in enkele dorpjes onderweg.
Wat je niet vergeten mag tijdens een reis aan Toscane is een bezoek brengen aan Monteriggioni. Een pasta of salade bij een heerlijke Chianti wijn op het overdekt terras aan de achterkant van Osteria Antico Travaglio op het Piazza Roma is romantiek ten top! Zeker op een warme voorjaarsavond.
Een bezoekje aan Bagno Vignoni mag ook niet ontbreken. Het is zo bijzonder.
En eens door Fiesole (op een steenworp van Firenze) dwalen, er door het archeologisch park wandelen en later klimmen naar de San Francesco Monastery. Magnifiek!
Deze drie tips kregen we van de eigenaressen van ons B&B in Tavarnuzze, nl. Il Poggiolo Delle Rose. Een topadresje!
Grazie mille voor de goede tips!
In de volgende artikelen, die aankomende maand worden gepubliceerd, komen Monteriggione, Bagno Vignoni en Fiesole aan bod. Het zijn stuk voor stuk prachtige plaatsen waar ook wij zo van genoten hebben.