Monte Amiata, de grootste dode vulkaan van Italië

Toscane staat synoniem voor glooiende heuvels, olijfboomgaarden, een zonnige kustlijn en de twee culturele steden Florence en Siena. Maar in het zuiden van de regio is het de Monte Amiata die het landschap domineert. Het is de grootste dode vulkaan van Italië met een hoogte van 1738 m. Op heldere dagen is het silhouet van de berg zelfs vanuit Siena te zien. Wij ontdekten de schoonheid van het grootste kastanje bos van Europa en pittoreske middeleeuwse dorpjes aan de voet van de vulkaan.

De Monte Amiata was de heilige berg van de oude Etrusken en vormt een scheidslijn tussen Val d’Orcia en de ongerepte Maremma. Op korte afstand liggen ten noorden van de berg de schilderachtige middeleeuwse stadjes Pienza, Montepulciano en Montalcino. Slechts 45 minuten ten zuiden van de berg liggen de prachtige tufstenen dorpen Sovana, Sorano en Pitigliano. Maar de directe omgeving van de Monte Amiata is niet minder aantrekkelijk. De prachtige middeleeuwse dorpen op de lagere hellingen verwelkomen iedere bezoeker. We kunnen met een gerust hart rondtoeren, want deze reus wordt bestempeld als een ‘uitgestorven’ vulkaan, wat betekent dat er in honderdduizenden jaren geen uitbarsting is geweest.

San Casciano dei Bagni

In het meest zuidelijke puntje van de provincie Siena vermengen de Toscaanse heuvels zich met het landschap van Umbrië en Lazio. Hier vind je het oude en karakteristieke dorp San Casciano dei Bagni, dichtbij de Monte Amiata. Het waren de Etrusken en de Romeinen die al genoten van de warmwaterbronnen in deze streek. De nabijgelegen baden worden aanbevolen voor de behandeling van reumatische aandoeningen.

Met zijn imposante en middeleeuws uiterlijk, is San Casciano dei Bagni al van ver te zien. We wandelen door de Porta di Sopra en we doen een stap terug in de tijd. Sinds de middeleeuwen is er niets veranderd aan het uiterlijk van het stadsplan en huizen. We dwalen door een doolhof van smalle straatjes en passeren overblijfselen van stadsmuren. Vanaf de rand van het oude stadje heb je een fraai uitzicht over het Zuid-Toscaanse landschap. Het oudste monument bevindt zich vlakbij het spa-centrum en is een heidense tempel uit de 4^de eeuw, opgedragen aan de godin van gezondheid Igea.

Radicofani

Na een cafè in de lokale bar laten we het schilderachtige San Casciano dei Bagni achter ons. We volgen de bochtige weg en daar torent zich ver boven alle heuvels Radicofani uit. Het lijkt net of deze oude Etruskische plaats de hemel probeert aan te raken. De plaats is uitgekozen door mensen tijdens roerige tijden, ter controle en verdediging van een uitgestrekt gebied. Huizen staan dicht op elkaar en zijn opgebouwd uit Amiatasteen. Vanaf de rand kijk je ver uit over omringende heuvels en valleien die doorkruist worden door de Via Francigena. De geschiedenis van Radicofani is onlosmakelijk verbonden met deze pelgrimsroute die de pelgrims veiligheid en onderdak bood. Het oude plaatsje onderscheidt zich door een historisch centrum dat de oorspronkelijke structuur goed heeft weten te behouden.

Abbadia San Salvatore

We laten voor nu de beroemde waterval Fosso Bianco bij Bagni San Filippo links liggen en rijden langs Abbadia San Salvatore. Eeuwenlang was deze abdij een belangrijke plek en hield wacht over de vallei en de pelgrimsroute Via Francigena. Rondom de abdij ontwikkelde zich een stad. Na een stadswandeling zetten we koers naar een dorp die zijn naam te danken heeft aan de ‘vruchten’ van dit gebied, bergkastanjes.

Vroeger wanneer de bewoners van de streek niets te eten hadden, waren er altijd nog kastanjes. In de herfst werden ze geraapt, gedroogd en vermalen. Zo konden ze van het meel een soort brood maken. Vroeger was het armeluiseten, maar nu worden er delicatessen zoals castagnaccio van gemaakt. Een taart gebakken met walnoten en pijnboompitten. De zoete Amiatakastanjes hebben zelfs een beschermde status.

Piancastagnaio

De oudste en belangrijkste gebeurtenis van de streek rondom de Amiata vindt plaats in Piancastagnaio. Want van 28 oktober tot 1 november kun je meedoen aan Festa del Crastatone. Het einde van het kastanje seizoen en het begin van het winterseizoen wordt er dan gevierd. In de straten worden overal kastanjes gepoft en kun je genieten van lokale producten.

Wij wandelen door het middeleeuwse centrum richting de overblijfselen van de Rocca Aldobrandesca dat trots boven het plaatsje uitsteekt. Vervolgens wandelen we over de Via Cavour naar de Piazza Matteotti waar de statige barokke kathedraal uit 1188 staat.

Hoewel de top van de Monte Amiata van december tot maart meestal bedekt is met sneeuw, is het er tijdens een hete zomerdag heerlijk koel voor een wandeling. In de winter is een groot gedeelte skipiste, maar op een zomerdag een grashelling. Onze autotocht, onderaan de helling van de dode vulkaan, gaat voor een groot gedeelte door een uitgestrekt bos en nodigt uit voor een stevige boswandeling. De herfst is hier het seizoen van de beroemde Amiatakastanjes, maar ook paddenstoelen en truffels. Weet wel dat voor het verzamelen van paddenstoelen regionale wetten zijn en voor een vergunning een vergoeding moet worden betaald. Dus uiteindelijk zal je jezelf moeten trakteren op een geweldige lunch met funghi in een plaatselijk restaurant. Andere streekproducten zijn lokale pecorino-kazen, honing en brood. Natuurlijk is een bruschetta met een overheerlijke lokale olijfolie ook een goede keuze.

Santa Fiora

Gelegen op de zuidelijke helling van de Monte Amiata ligt omringd door kastanjebomen een complete verrassing te wachten. Het schattige Santa Fiora is een van de mooiste plaatsjes van deze streek. We parkeren de auto onderaan het stadje en nemen de lift omhoog. Eenmaal boven wandel je zo het historisch centrum binnen.

Santa Fiora is in drie gedeeltes te verdelen. Het oudste deel ligt op het hoogste punt en rond de resten van de vesting Rocca Aldobrandeschi die hier in de 9^de eeuw werd gebouwd. Via de enorme Porta al Palazzo wandelen we de mooie Piazza Garibaldi op. Het plein wordt omringd door monumenten waaronder het Palazzo Cesarini Sforza met de 17^e -eeuwse klokkentoren. We volgen de middeleeuwse straatjes naar beneden en komen uit in het volgende deel van Santa Fiora. Hier staat de oudste kerk van het dorp, Sant’Agostino.

De Via della Peschiera leidt ons naar de in de 12^de eeuw aangelegde visvijver, gelegen in het laagste deel van het plaatsje. Fraai aangelegd met een klein stadspark is het hier aangenaam vertoeven. Het nabijgelegen kerkje van Madonna della Neve beschikt over een paar goed onderhouden fresco’s. Vanaf de vijver, vol forellen, een paar witte ganzen en wat eenden, hebben we een prachtig uitzicht op het pittoreske Santa Fiora en de beboste hellingen van de grootste dode vulkaan van Italië. Met de warme zonnestralen in ons gezicht kijken we terug op een prachtige route, ver weg van de drukke hotspots van het populaire Toscane. De Monte Amaita voert je weg van de gebaande paden in een prachtig landschap met mooie karakteristieke dorpen.