Er zijn veel redenen om de Friulische Dolomieten te bezoeken. De ruige schoonheid van het berglandschap is ongekend mooi en de bergketen staat niet voor niets op de UNESCO-Werelderfgoedlijst. De bergen geven ons altijd een gevoel van avontuur. Haarspeldbochten en kronkelende wegen zoeken hun weg door een bergwereld van ongerepte natuur en dorpen waar tradities, dialecten en smaken in ere worden gehouden. Dit keer zijn we op weg naar Erto en Casso.
Het imponerende landschap is een aaneenschakeling van de meest mooie panorama’s. Maar hoe beeldschoon de omgeving ook is, de bergen hebben ook een verwoestende werking waar zoveel krachten bij komen kijken dat het diepe littekens achterlaat.
Provincie Pordenone
In de meest westelijke hoek van de regio Friuli-Venezia Giulia liggen in de provincie Pordenone de dorpen Erto en Casso. Op meer dan 775 meter hoogte worden beide gehuchten omringd door de ruige natuur van de Vajont-vallei met op de achtergrond de indrukwekkende torenspitsen van de Dolomieten.
Historisch centrum van Erto
Kenmerkend is de typisch authentieke bergarchitectuur van de huizen die zijn opgetrokken uit lokaal steen. Het historisch centrum van Erto bestaat uit een hoofdstraat, de Via Roma, waar een wirwar van nauwe kasseien straatjes met trappen op uitkomt. Er zijn slechts een handvol bezienswaardigheden zoals twee kerken en het voormalig gemeentehuis.
Het zijn vooral de straatjes met oude stenen huizen en de omgeving die je verleiden om rond te dwalen. Opvallend zijn de fraai opgeknapte woningen tussen de vele leegstaande en vervallen huizen waar in de meeste gevallen moedernatuur grip op heeft gekregen. Tussen de gevels en ramen door groeit klimop of probeert een boom zijn weg naar buiten te vinden. Dit is het gevolg van een verwoestende kracht waarmee ‘helaas’ Erto en Casso het wereldnieuws hebben gehaald.
Vajont-dam en de grote ramp
Hoe vredig en mooi de Vajont-vallei nu is, zo duister is de geschiedenis. Het is bijna niet voor te stellen dat hier een grote ramp heeft plaatsgevonden. In de nacht van 9 oktober 1963 vond er een aardverschuiving van de berg Toc plaats. Een enorme rotsmassa scheurde zich los van de berghelling en viel in een kunstmatig meer, waarbij een vloedgolf ontstond die de nabijgelegen dam en dorpen overspoelde. De vernietigende golf was wel honderd meter hoog en bijna 2000 mensen kunnen het niet meer na vertellen.
Een herdenkingsmonument bij de dam vertelt over deze tragische gebeurtenis. Op vlaggetjes staan namen met leeftijden van de omgekomen mensen en kinderen. Nog tragischer wordt het verhaal als je erachter komt dat dit gebied volgens diverse rapporten ongeschikt werd geacht om zo’n enorme dam te bouwen. Economische en politieke belangen hadden voorrang en gingen ten koste van mensenlevens. Voor de inwoners is het nog steeds moeilijk om over deze zwarte pagina van de geschiedenis te praten. Het monument trekt jaarlijks meer dan 100.000 bezoekers die stil blijven staan bij deze tragedie.
Nieuw leven inblazen
Met dit wetende ga je anders kijken naar de contouren en details van de oude huizen. Inwoners die nooit zijn weggeweest of families die na de ramp zijn teruggekeerd, proberen beetje bij beetje een nieuw leven de dorpen in te blazen. Oude architectonische elementen, zoals de bogen boven de deuren en ramen worden hersteld, lange en smalle horizontale openingen boven dwarsbalken van deuren zijn weer zichtbaar gemaakt en de buitentrappen, om een andere verdieping te bereiken, zijn opnieuw verstevigd.
In het verleden had bijna ieder huis een portiek, maar deze zijn bijna allemaal weggevaagd. Op enkele plaatsen zie je ze nog terug. Inwoners sieren hun vensters en balkons met bloempotten en allerlei kleine voorwerpen waardoor het een aangename sfeer en kleur geeft aan de omgeving.
Kolenpad
Na wat rondwandelen door het historisch erfgoed zoeken we onze weg naar de rand van het dorp. Een panoramisch pad trakteert ons op fantastische vergezichten. In de omgeving liggen wandelpaden die langs verlaten berghutten gaan. Beroemd is het kolenpad waar vrouwen vroeger kolen langs vervoerden tussen Erto en Casso. Verschillende fietspaden verbinden gehuchten en geven toegang tot het meer van Vajont
In een trattoria doen we ons te goed aan enkele heerlijke streekgerechten als polenta met wild en frico, een gerecht dat lijkt op een kaas- en aardappeltaart. Beetje knapperig en zacht tegelijk. Nadat we onze buiken hebben rond gegeten, laten we de dorpen achter ons en gaan op in de eindeloze imponerende Friulische bergwereld.
Klik hier > voor de korte docu-film van de gevolgen van de Vajont-dam
Alweer heel mooi! Ik kijk er altijd naar uit!
Grazie Mille
Een hele goede vriend van Bruno en mij is in Erto en Casso geboren en getogen. Hij was een kind toen in die nacht van 9 oktober een heel groot rotsblok door de muur van zijn slaapkamertje heen kwam en er voor zijn bed tot stilstand kwam..
Liefs Tinka