Een reis door de Montefeltro

De Montefeltro is een ongerept gebied in het noorden van de regio Le Marche dat zich uitstrekt over de grenzen van Emilia-Romagna, Umbrië en de Republiek van San Marino. Het Montefeltro-gebied staat bekend om zijn pittoreske stadjes en slaperige dorpen omringd door liefelijke heuvels, maar ook ruig terrein. Deze regio bevindt zich op een kruispunt van historische wegen en is rijk aan kunst, cultuur en eeuwenoude tradities.

De vele kastelen en middeleeuwse vestingwerken vertellen een lange geschiedenis van voortdurende gevechten. Nieuwsgierig en altijd op zoek naar mooie autotrips betreden we de historische paden van een fascinerend gebied. Pronkjuweel van de Montefeltro is Urbino, ons startpunt van deze reis die ons verder voert langs charmante dorpen en eindigt in het versterkte bolwerk Gradara.

Korte geschiedenis van Montefeltro

De Montefeltro ontstond in roerige tijden rond 1154 toen rivaliserende koninkrijkjes, de Montefeltro van Urbino en de Malatesta van Pesaro, voortdurend strijd voerden en zich tegen het pausdom keerden. Het is een land van grote helden, samenzweringen, een rijk verleden, van veldslagen en veroveringen. Het beroemdste familielid was de heer van Urbino, Federico da Montefeltro (1422-1482), een van de meest artistieke landheren van de renaissance die de grootste dichters, geleerden en kunstenaars om zich heen verzamelde. Hij veranderde ‘zijn’ stad Urbino in een van de mooiste renaissance steden van het land en is niet voor niets verkozen tot UNESCO-Werelderfgoed.

Urbino culturele hoofdstad van de Montefeltro

Urbino is de ‘culturele hoofdstad’ van de Montefeltro dankzij de vele architecturale hoogstandjes uit de Renaissance. Het oude stadje is gebouwd op twee heuvels en een wandeling over de geplaveide staatjes en trappen is soms een hele klim. Hoge bakstenen huizen, elegante architectuur, grote pleinen en open ruimtes vormen de basis van de ‘bijna volmaakte stad’ zoals de renaissancekunstenaars zich het hadden voorgesteld.

Majestueus is het uitzicht op de kathedraalkoepel en Palazzo Ducale met zijn slanke en elegante vorm van zijn buitengevel en twee torentjes. Tegenwoordig huisvest het kasteel de nationale gallerie van de Marche met werken van Titiaan, Rafaël, Botticelli, Piero della Francesca en Bellini.

Het centro storico heeft een levendig centrum, mede vanwege de vele studenten die het huisvest. Hoge bakstenen huizen domineren het straatbeeld en smalle straatjes leiden naar pittoreske hoekjes van het ommuurde stadje. We passeren fraaie patriciërspaleizen en mooie portalen. De elegantie en stijl van de gebouwen hebben hun renaissance charme behouden. De stad is ook een herinnering aan de kunstenaar Rafaël, wiens geboortehuis is opengesteld voor gepassioneerde bezoekers.

We laten het ‘openluchtmuseum’ achter ons en rijden over groene heuvels en langs beboste hellingen, waar af en toe silhouetten van forten er zo nu en dan proberen bovenuit te steken. Ze werden gebouwd om bescherming te bieden tegen aanvallende indringers, maar werden ook gebruikt als paleis van feodale heren. Ze symboliseerden macht en rijkdom in turbulente tijden. Het tijdloze landschap is een lust voor het oog en vreemde merkwaardige rotsachtige vormen accentueren de skyline.

Frontino

In de verte is onze volgende bestemming al te zien. Bovenop een rotsachtige uitloper valt het dorp Frontino op dat wordt omringd door de groene valleien en heuvels die tot het natuurpark Sasso Simone en Simoncello behoort. Het is de kleinste gemeente in de provincie Pesaro en Urbino. Het dorp stond al een tijdje op de planning om te bezoeken en waar we veel over hebben gehoord. De sfeer is haast sprookjesachtig met zijn bloemrijke straatjes en imposante toren midden in het dorp. Het monument is volledig bedekt met wijnstokken waarvan de bladeren van seizoen tot seizoen veranderen van kleur.

Het dorp geniet van panoramische uitzichten over een eindeloze horizon. Niet voor niets staat Frontino op de lijst van ‘I borghi più belli d’Italia’. Waar je ook kijkt, ieder hoekje is nog fraaier dan de andere en stoppen met fotograferen is een uitdaging.

Niet alleen de Montefeltro is bewaker van prachtige middeleeuwse dorpen, maar de gehele regio. Le Marche is een van de topaanvoerders met zijn 29 dorpen die erkend zijn door de organisatie I Borghi più belli d’Italia, oftewel de mooiste dorpen van Italië. Bovenop de heuvels beschermen ze binnen hun ouden stenen muren vaak een eeuwenoude geschiedenis.

Allemaal verschillend, allemaal mooi en lijken de wijzers van de klok altijd te vertragen. Voor ons zijn ze een reis terug in de tijd en waar de inwoners bezoekers verwelkomen die op zoek zijn naar authenticiteit, maar ook om er lekker te kunnen eten en drinken. Zo ook onze volgende stop die we bereiken na een reeks haarspeldbochten in het achterland van de Montefeltro.

Macerata Feltria

Op een hoogte van 321 meter boven zeeniveau kijkt het dorp Macerata Feltria uit over het fraaie achterland van de regio. Gezien de kleine omvang hebben er nooit veel mensen gewoond en zijn daardoor de sporen uit het verleden goed bewaard gebleven. Langs de straatjes staan prachtig gerestaureerde huizen en bakstenen monumenten.

Het middeleeuwse dorp is te verdelen in twee gedeelten, een kasteel en de daaronder gelegen borgo. Binnen de stadsmuur staan twee gotische kerken, maar het zijn de archeologische opgravingen die een middeleeuwse necropolis vormen met overblijfselen van thermale baden die het dorp uniek maken. De Romaanse kerk van San Cassiano is gebouwd op een oude tempel gewijd aan Saturnus, wat volgens historici betekent dat de oorsprong van het dorp teruggaat tot de Romeinse tijd.

Een wandeling over het aangelegde pad vanuit het dorp brengt je naar een klein kunstmatig meer. We zetten koers naar Monte Grimano Terme.

Monte Grimano Terme

Monte Grimano Terme heeft zich ontwikkeld rondom een kasteel dat niet meer bestaat. Dagdromend wandelen we door de smalle steegjes die zich vertakken naar pleintjes en schitterende uitzichten. De naam van het dorp verwijst naar het zwavelhoudende water uit de omgeving, dat al bekend was in de middeleeuwen en afkomstig is van de Monte San Paolo. Het symbool van het dorp is de 15^e -eeuwse klokkentoren met zijn enorme omvang. Een neoklassiek architectonisch juweel is de parochiekerk van San Silvestro.

Wie gebruik wil maken van het geneeskrachtige water kan terecht in de spa Erba Viva Health Centre, gelegen op de top van een heuvel op 900 meter boven zeespiegel, met een buitengewoon mooi panorama. 

Dichtbij Monte Grimano Terme bevindt zich de ruïne van een tweede kasteel, Monte Tassi, dat hier in de middeleeuwen verrees. Volgens oude documenten is het gebouwd bovenop een Romeins dorp.

Gastronomie van Montefeltro

Naast zijn karakteristieke dorpjes is de Montefeltro ook beroemd om zijn eten en wijn op basis van streekproducten en boerentradities. De culinaire tradities zijn net zo divers als de mensen, die aandacht besteden aan de kwaliteit van lokale producten en hun recepten. De keuken bestaat uit een grote verscheidenheid aan vleeswaren, kazen, soepen en pasta’s, terwijl meer naar de kust overheerlijke visgerechten worden gemaakt. Het proeven van streekproducten is voor ons altijd een hoogtepunt tijdens het verkennen van een streek. Specialiteit van Monte Grimano Terme is truffeltagliatelle met een biologische wijn.

Le Marche produceert een groot aantal wijnen, waaronder 13 soorten DOC-wijnen. De belangrijkste van Montefeltro zijn Sangiovese dei Colli Pesaresi DOC en Bianchello del Metauro DOC. De kersenwijn Visner en de zoete wijn Santagiolino zijn andere streekspecialiteiten.

Gradara

We rijden verder door de heuvels richting de kust en wanneer we af en toe een glimp opvangen van de Adriatische Zee weten we dat onze eindbestemming niet ver meer is. In Gradara wordt alles herinnerd aan het tragische en aangrijpende liefdesverhaal van Paolo en Francesca, beiden vermoord wegens overspel, opgetekend in Dante’s Goddelijke Komedie. Maar het bolwerk is ook de zetel geweest van ander verhalen. Zoals over oorlogen tussen de pauselijke staat en de Montefeltro-familie en over hofintriges van andere machtige families die geheerst hebben over het gebied.

Gradara is een groot contrast met de voorgaande dorpen waar je bijna niemand op straat tegenkomt. Zo kan het in Gradara op sommige tijden erg druk zijn en zul je niet de enige zijn die een wandeling langs de muren maakt, een bezoek brengt aan een van de winkeltjes of plaats neemt in een restaurant. Het kasteeldorp is doordrinkt van middeleeuwse sferen en elke steen lijkt te verwijzen naar een fascinerend verleden. Het bolwerk wordt omarmd door een 14^e -eeuwse stadsmuur met puntgave torens en kantelen. Net als de vorige dorpen staat Gradara eveneens op de lijst van ‘I borghi più belli d’Italia’.

Wanneer we het ‘kasteeldorp van Paolo en Francesca’ achter ons laten kunnen we niet anders dan terugkijken op een indrukwekkende tocht door een nog relatief onontdekt gebied. Iedere reiziger zal geboeid zijn van de middeleeuwse gehuchten, dorpen en kastelen, maar ook de bergpaden en de onverwachte panorama’s.

Buiten de gebaande paden, maar toch niet helemaal afgelegen of ontoegankelijk, is de Montefeltro een aantrekkelijke streek voor liefhebbers die cultuur, geschiedenis en gastronomische verrassingen omarmen.